دسته‌بندیمقالات

🔶  در میان پدیدارهای تاریخ بشری هیچ‌چیز شگفت‌انگیزتر از گوناگونی زبانهای آدمیان و در عین حال ترجمه‌پذیری این زبانها به یکدیگر نیست. چرا آدمیان زبانهای گوناگونی دارند؟ چرا این زبانهای گوناگون در عین حال که متفاوت‌اند باز به یکدیگر ترجمه می‌شوند و به فهم در می‌آیند؟ آیا علم و دانش جدید پاسخی برای این معما دارد؟ پیشینیان در این خصوص چه می‌گفتند؟ روایت مشهور «عهد عتیق»، سفر پیدایش، باب ۱۱، آیات ۱۰–۱،...

  یکی از افاضات و افاداتی که حضرت استاد سید احمد فردید کرده است و از او ضبط شده است و به صورتی متفاوت نیز نقل شده است این سخن است: «”دوه” به هندی به معنی خداست. اسمی که در زبان هندی مظهر خدا بوده “دوه” نامیده شده است. گفته‌اند که اصل این کلمه به معنای “نور” است. همین “دوه” در اوستا تبدیل شده به “دیو”. چرا؟ برای اینکه این اسم انقلاب...

  تصویر ۱: «دکتر طاعون» یا به ایتالیایی: Medico della Peste (پزشکان ونیزی در دورۀ شیوع طاعون نقابی مخصوص داشتند. علاوه بر نقاب، «قبا» یا «ردا»ی سباه بلندی نیز می‌پوشیدند که از گردن تا پا را می‌پوشاند. ونیزی‌ها از نقاب در برخی جشن‌های خود برای خوشگذرانی نیز استفاده می‌کردند تا ناشناس بمانند)   «افسون‌زدایی» در «عصر کرونا» 🔶  امروز بسیاری از رخ‌های زیبا در زیر «نقاب‌های بهداشتی» پنهان...

  دربارۀ «سلندر» (۱۳۵۹)، ساختۀ واروژ کریم‌مسیحی، بر اساس فیلمنامه‌ای از بهرام بیضایی محمد سعید حنایی کاشانی تازیانه فرود آمد و باز شکوه نکرد کجای اطلس تاریخ را تو می‌خواهی با آب حرف بشویی و قصر قیصر را و تاج خاقان را؟ شفیعی کدکنی بازپرسی در مقام گفت و گو بازپرسی یا بازجویی نوعی گفت و گوست و از این رو به‌معنای کامل کلمه خصلتی دراماتیک ‏دارد، یعنی، هم نمایشی است و هم هیجان‌انگیز و نفس‌گیر...

تو خامشی که بخواند؟ تو می‌روی که بماند؟ که بر نهالک بی‌برگ ما ترانه بخواند؟ شفیعی کدکنی («دیباچه»، در کوچه‌باغ‌های نیشابور)‏ ‏«چرا خارج نرفتی؟»، «چرا خارج نمی‌روی؟»، «چرا خارج رفتی؟»، «چرا خارج رفتی و ‏برگشتی؟»، «چرا خارج مانده‌ای؟» — هرکدام از ما شاید نه یک بار بلکه بارها سخنانی شبیه ‏به اینها را از دوستان و آشنایان و خویشاوندانش شنیده‌ است، و با توجه به اینکه هرکدام از ما چه ‏تجربه‌ای در...

تراژدی فرد و نظام در «آنتیگونه»، «مردی برای تمام فصلها»، «جادوگران شهر سالم», عاشورا: یک مقایسه کلِّ یومٍ عاشورا و کلِّ ارضٍ کربلا * * * آنان که ملت‌ها را آفریدند و بر فرازشان ایمانی و عشقی آویختند، آفرینندگان بودند و ]آنان[ این‌سان زندگی را خدمت گزاردند. نخست ملت ها آفریدگار بودند و بسی پس از آن فردها. براستی، فرد خود تازه ترین آفریده است. نیچه شاید هیچ مفهومی به اندازۀ مفهوم «فرد» در تکوین جهان...

از «افتاده» تا «فروافتادگان» و «فروافتاده» و «فروافتادگی» از نشانه های پیشرفت فرهنگی ما در یکی دو سدۀ اخیر، و به‌ویژه چلۀ اخیر، یکی هم این است که دیگر برخی کلمات و جملات به ظاهر فارسی را نمی توانیم بدون دانستن زبانی خارجی، فرانسه، انگلیسی یا آلمانی و …، بفهمیم. از این نظر هیچ کشور پیشرفته‌ای به پای ما نمی‌رسد. این امر البته پیش از این هم مصداق داشت. همین بلا را زبان عربی هم تا حدودی قبلاً...

  رابرت سی. سالُمن [رابرت چارلز سولومون/سالومون]، فلسفۀ قاره‌ای: از ۱۷۵۰ به بعد، طلوع و افول «خود»، ترجمۀ محمد مهدی اردبیلی، [ویراستار علمی] سیمین عارفی، انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها)، ۱۳۹۸، ص ۱۲۷. در آثار ترجمه‌شده گاهی به کلماتی به‌ظاهر فارسی برمی‌خوریم که معنایشان را نمی‌فهمیم و بعد که در یکی دو فرهنگ، مانند معین یا دهخدا، می‌گردیم هیچ اثری از آنها...

  به یاد پدرم درگذشت، چهارشنبه، ۲۶ مرداد ۸۴ عبارتی لاتینی از شاعر رومی جوونال هست که می‌گوید: Quis custodiet ipsos custodies? این عبارت را در انگلیسی به صورت‌های مختلف ترجمه کرده‌اند، اما معنایش تقریباً یکسان است: «چه کسی از پاسداران پاسداری می‌کند؟» جوونال، طنزپرداز رومی قرن‌های اول و دوم میلادی، این جمله را در نصیحت به دوستانی به کار برد که زنان‌شان را در خانه محبوس می‌کردند تا از وفاداری...

غلط‌سازی و ترفندهای بازنویسی و بازترجمه در ترجمه‌های دوم تبلیغت عالی بود، اما کی می‌دونست چیزی برای فروش نداشته باشی! (بانی و کلاید، ۱۹۶۷، ساختۀ آرتور پن) چند روز پیش فهرست مطالب کتابی (فلسفۀ قاره‌ای، ترجمۀ محمد مهدی اردبیلی) به دستم افتاد که ترجمۀ دوم کتابی به ترجمۀ خودم (فلسفۀ اروپایی (۱۳۷۹)/فلسفۀ فرانسوی و آلمانی (۱۳۹۶)) بود. با اینکه از انتشار آن از اوایل خرداد ماه آگاه شده بودم، اما تا همین...